Problem Çözme – Problemlerden kaçmayı zaman zaman siz de deniyor musunuz? Üzülerek itiraf edelim ki, çoğu kere bunu yaşıyoruz. Muhtemelen beynimiz, işin kolayına kaçarak, problemi çözmeye çalışmak gibi enerji tüketmek yerine, kısa yoldan kaçarak kurtulacağını sanıyor.
Tabi biz de ona gülmeliyiz.
Zavallı beyin; problemi çözmekten kaçmakla, korku filmlerindeki gibi, aynı problemin bir zaman sonra geri dönecek olmasından habersiz ve farkında değil.
İnatçı veya tekrarlayan problemler genellikle daha derin sorunların belirtileridir.
“Hızlı düzeltmeler” o anda çözümmüş gibi görünebilir, ancak genellikle yalnızca yüzeysel sorunlarını çözer; yoksa gerçek nedeni çözmek için kullanılabilecek kaynakları israf eder.
Burada size problem çözmede kullanılan yaygın yöntemlerden biri olan 5 Neden tekniğinden söz edeceğim.
Bu Bir Japon İşi – 5 Neden Tekniğinin Kökenleri
Problem Çözme – Bu iş de bir Japon işi! Japon sanayici, mucit ve Toyota Industries’in kurucusu Sakichi Toyoda, 1930’larda 5 neden tekniğini geliştirdi. 1970’lerde popüler hale geldi ve Toyota bugün hala sorunları çözmek için bu tekniği kullanıyor.
Toyota ve “Git ve Gör!” Felsefesi
Toyota “git ve gör” felsefesine sahiptir. Bu, karar verme mekanizmasının üretim alanında gerçekte neler olup bittiğine dair derinlemesine bir anlayışa dayandığı anlamına gelir.
Yöntem oldukça basittir: Bir sorun ortaya çıktığında, beş kere “Neden?” diye soruyorsunuz. Ardından, ortaya çıkan cevaplardan çözümler çıkarıp sorunun tekrarlanmasını önlemek için takip ediyorsunuz.
5 Neden Analizi Ne Zaman Kullanılır?
Problem Çözme – 5 Neden tekniğini sorun giderme, kalite iyileştirme ve problem çözme için kullanabilirsiniz. Ancak çok basit veya orta derecede zor sorunları çözmek için kullanıldığında etkilidir.
Bu basit teknik, sizi genellikle hızlı bir şekilde bir sorunun temel nedenine yönlendirebilir. Bu nedenle, bir sistem veya süreç düzgün çalışmadığında, daha derinlemesine bir yaklaşıma geçmeden ve kesinlikle bir çözüm geliştirmeye çalışmadan önce, onu deneyin.
5 Neden Nasıl Kullanılır?
Model, yedi aşamalı çok basit bir süreci takip eder:
1- Bir Takım Oluşturun
Problem Çözme – Problemin özelliklerini ve düzeltmeye çalıştığınız süreci bilen insanları bir araya getirip sorun çözme ekibini oluşturun. Ekibi, etkili karşı önlemleri belirlemeye odaklayabilecek, kolaylaştırıcı olarak hareket edecek biri yönetsin.
2- Sorunu Tanımlayın
Problem Çözme – Mümkünse, sorunu iş başında gözlemleyin. Bunu ekip olarak yapın. Ekibinizle tartışın ve hepinizin hemfikir olduğunuz kısa, açık bir sorun açıklaması yazın. Örneğin, “Okulda cep telefonu kullalnımı gittikçe büyüyen bir problem” gibi.
Ardından ifadenizi bir beyaz tahtaya veya yapışkan not kağıtlarına yazın. Tekrarlanan “Neden?” Sorusuna cevaplarınızı eklemek için etrafında yeterli boşluk bırakın.
3- İlk “Neden?”
Problem Çözme – Ekibinize sorunun neden oluştuğunu sorun.
“Neden” diye sormak kulağa basit geliyor, ancak cevaplamak ciddi düşünmeyi gerektiriyor. Gerçekte temeli olan cevapları arayın: Bunlar gerçekte olan şeylerin açıklamaları olmalı, ne olabileceğine dair tahminler değil.
Bu, 5 neden yalnızca, çok sayıda olası neden üretebilen ve bazen varsayımsal problemleri takip ederken daha fazla kafa karışıklığı meydana getiren bir tümden gelim akıl yürütme süreci olmasını engeller.
4- Dört Kez Daha “Neden” diye sorun
Problem Çözme – İlk nedenin yanında dört kez daha neden sorun ve cevaplarını alın. İlk neden olan üçüncü adımda oluşturduğunuz yanıtların her biri için, art arda dört “neden” daha sorun. Her seferinde, yeni kaydettiğiniz çözüme yanıt olarak bu soruyu çerçevelendirin.
5- Ne Zaman Duracağınızı Bilin
Problem Çözme – “Neden” diye sorduğunuzda sorunun temel nedenini ortaya çıkardığınızı bilirsiniz ve artık yararlı yanıtlar vermezsiniz ve daha ileri gidemezsiniz. Uygun bir karşı önlem veya süreç değişikliği daha sonra ortaya çıkmalıdır.
Adım 3’te birden fazla neden belirlediyseniz, her biri için bir temel nedene ulaşana kadar bu işlemi analizinizin farklı dallarının her biri için tekrarlayın.
6- Temel Neden (ler) i ele alın
Problem Çözme – Artık en az bir temel neden belirlediğinize göre, sorunun tekrarlanmasını önleyecek karşı önlemleri tartışmanız ve kabul etmeniz gerekir.
7- Önlemlerinizi İzleyin
Problem Çözme – Karşı tedbirlerinizin başlangıçtaki sorunu ne kadar etkili bir şekilde ortadan kaldırdığını veya en aza indirdiğini yakından izleyin. Bunları değiştirmeniz veya tamamen değiştirmeniz gerekebilir. Böyle bir durumda, doğru temel nedeni belirlediğinizden emin olmak için 5 Neden sürecini tekrarlamak iyi bir fikirdir.
Sonuç: Anahtar noktalar
Problem Çözme – 5 Neden stratejisi, bir sorunun kökenini ortaya çıkarmak için basit ve etkili bir araçtır. Bunu sorun giderme, problem çözme ve kalite geliştirme girişimlerinde kullanabilirsiniz.
Bir problemle başlayın ve neden oluştuğunu sorun. Cevabınızın gerçekten sağlam olduğundan emin olun ve ardından soruyu tekrar sorun. Sorunun temel nedenine ulaşana kadar işleme devam edin ve bunun tekrarlanmasını önleyecek bir karşı önlem belirleyebilirsiniz.
Bu sorgulama sürecinin en çok basit veya orta derecede zor problemler için uygun olduğunu unutmayın.
Örnek Uygulama
Okulda öğretmenler olarak ortak problemin çocukların ders çalışmamasını düşünüyorsunuz.
Bunun üzerine derslere göre ya zümre toplantısı yaparak, ya da Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik (PDR) öğretmeni bu problemin temeline inmek ve öğrenciye sonucu göstermek.
Problemi tanımladıktan sonra, öğrenciye yöneltilen cümle ve sorusu şöyle:
1- Ders çalışman gerekiyor.
Neden?
2- Sınavda başarılı olman gerekiyor.
Neden?
3- Sınıfını geçip, okulu başarıyla tamamlaman gerekiyor.
Neden?
4- Mutlu olabileceğin bir mesleğe sahip olman gerekiyor.
Neden?
5- İyi ve geliri yüksek bir meslek edinmek gerekiyor.
Neden?
Başarılı ve mutlu yaşamak insanca bir beklentidir.
Sonuç: Görüldüğü gibi oldukça basit bit yöntem. ancak bazen 3 nedende sorun çözülebilir veya 7-9 soruya kadar uzayabilir de.
Bu yöntem biraz da Sokratik yönteme benziyor. Günlük hayatta da uygulanabilir.