Comenius Kimdir – Türkiye’de, “ülke sorunları” na ilişkin olarak yapılan anketlerde, vatandaşların her zaman ilk 5 arasında saydığı sorunların başında ‘eğitim’ gelir. Bu sorun bizde böyle olduğu gibi, başta Avrupa ve ABD dahil, dünya ülkelerinin -görünürde- çok önem verdiği, ancak bir türlü iyileştiremediği bir alandır.
Yıllardır retorik tartışmaların bir numaralı konusu haline gelmiş olan eğitim sistemimizle ilgili sorumluluk hissedenler de dertlidir. Gerek bireysel, gerek toplumsal eğitim sorunları her geçen gün daha karmaşık bir problem haline gelirken, eğitim sistemimizdeki sorunlara dair tartışmalara her gün bir yenisi ekleniyor.
Eğitim sistemimizdeki sorunlar üzerine bugün yapılan tartışmalar kıymetli olmakla birlikte, sorunlara geçmişten ayna tutabilecek bazı çalışmalar da mevcut. Bu yazıda farklı bir gözle bakalım ve John Amos Comenius‘un ‘Büyük Didaktika‘ kitabındaki 5 madde bugün eğitim sistemimizde yaşadığımız sorunlara ışık tutacak mahiyette olan öğretisini inceleyelim.
JOHN AMOS COMENİUS KİMDİR?
1592-1670 yılları arasında yaşamış olan John Amos Comenius (babasına ithafen Komensky olarak da söyleniyor) modern eğitimin babası olarak kabul edilen Moravyalı (Çekya) bilim insanı, eğitimci ve yazardır.
Modern anlamda eğitime kattıkları ile ulusların öğretmeni ya da modern eğitimin babası olarak anılan, Avrupa’daki 30 yıl savaşları esnasında yaşamış olan Comenius, bu savaşlar nedeniyle Polonya’ya göç etmiş ve buradaki çalışmaları ile günümüze kadar süren etkili eğitim reformlarını başlatmıştır.
İlk resimli ders kitabı olan Visible World in Pictures – Resimlerle Dünya yazması, eğitim dilinde Latince yerine yerel dilleri kullanması, ezberci eğitim yerine mantıksal tekniklere ağırlık vermesi ve yoksul çocuklar için eğitimde fırsat eşitliğini savunması ile eğitim sistemini derinden etkileyen Comenius, uluslararası eğitim kavramını öne sürmüş olan ilk eğitimcilerden biridir.
Comenius’un en ünlü eseri ise çağlara etki etmiş olan Magna Didactica veya Türkçesi ile Büyük Didaktika adlı eseridir.
GÜNÜMÜZ SORUNLARINA IŞIK TUTAN 5 MADDE
Comenius Kimdir – Comenius’un Büyük Didaktika eseri dünyanın hemen her ülkesinde büyük yankı uyandırdı. Comenius’un 1657’de kaleme aldığı bu eser eğitim ve öğretimi bilimsel bir yaklaşım ile ele alan ve yayınladığı dönemden bugüne kadar Avrupa’da büyük ses getirmiş olan öğretiler barındırıyor.
Comenius, bu eserinde eğitim sisteminin iyileştirilmesinde engel olan 5 maddeyi şu şekilde sıralıyor:
(1) Okullarda öğretmenler, başarılı bir eğitim yapacak yöntem bilgisinden yoksundurlar.
(2) Öğretmenlere işlerini kolaylaştıracak ders araçları verilmiyor.
(3) Çocukların yetenekleri keşfedilip o yönde yetiştirilmelerine olanak veren önlemler alınmıyor.
(4) Okullar, eski yöntem ve kuralları savunan ve her yeniliği küçümseyen kişilerin eline geçmiştir.
(5) Öğretim yöntemlerine uygun yardımcı kaynaklar yoktur.
Comenius’un ele aldığı bu 5 madde adeta 1657’den günümüze ışık tutuyor. Comenius kendi eğitim görüşlerini Pansofik Kolej/Okul adını verdiği ve kendi eğitim ilkelerine göre eğitim veren kurumunda uygulamaya çalışmıştır. Çünkü 1650 yılında başında bulunduğu okulda şu üç sisteme göre eğitim verilmekteydi:
1- Bir konuda aşama aşama ilerlemek,
2- Herhangi bir otoriteye başvurmaksızın her şeyi incelemek ve doğruyu anlamaya çalışmak (günümüzde bu sisteme eleştirel düşünme denir.)
3- Öğrencilere kendi çabalarıyla doğru bilgiyi buldurmak, öğrencilerin kendilerini keşfetmelerine izin vermek.
Comenius’a göre eğitimin amacı insanı edebi hayata hazırlamaktır.
Büyük Didaktika adlı eserinde eğitimi doğa ile insanın harmonik bir uyumu olarak görmektedir. Snelgrove’ye göre Büyük Didaktika adlı eser aynı zamanda modern eğitimin ilkelerini yeniden organize etmesi ve yeni bir okul reformunu savunmasından dolayı eğitim klasikleri içerisinde önemi fazla olan bir eserdir.
Comenius, aynı zamanda okullarda ahlak eğitimine de büyük önem veren bir eğitim pedagogudur. Ona göre insanlara kazandırılacak bilgiler geniş kapsamı olmalı ancak bütün bilim ve sanatların genel bilgisinden ziyade önemli olay ve olgular, ana ilkeler, bunlara bağlı kanun ve amaçlar öğretilmelidir.
Comenius’a göre dünya Tanrının kendi sıfatlarından yansıttığı bir yaratığıdır. Bu yaratı özelliği en çok sanatta, doğada ve insanoğlunda bulunmaktadır. Büyük Didaktika’da birçok alanda meydana getirdiği görüşler müzik eğitimini de etkilemesi bakımından önemlidir. Comenius’un eğitim reformu, okulların yeniden organize edilmesi konuları haricinde modern Avrupa’yı en çok etkilediği bir diğer alan ise dil eğitimidir.
Ülkemiz eğitim sistemindeki temel sorunlar göz önüne alındığında, 1657’de yazılmış bu 5 maddenin günümüzde hala büyük bir sorun olarak karşımıza çıkması düşündürücü bir hal alıyor.