Çocuklarla Doğru İletişim – “İletmek istediklerimiz ile iletemediklerimizdir; aramızdaki aşılması zor, en büyük engel.” İletişim ve Özel Eğitim Uzmanı, Eğitimci Cengiz Bahadır Teğiş yazdı…
İletişim Nedir?
İletişim, insanoğlunun yaratılışıyla başlayan; kendini ve ihtiyaçlarını karşısındakine ifade etme, anlatabilme ve anlayabilme yetisidir. Günümüzde en önemli konuların başında, hatta ilk sırada geldiğini görmekteyiz.
İletişim, sözlü ve yazılı olarak yapıldığı gibi görsel, işitsel, jest ve mimikler ile beden dilinin çok önemli olduğu bir gerçektir.
İletişimin Anahtarı “Güven” Neden Çok Önemlidir?
“Çocuklarla doğru iletişim” dediğimizde, karşımıza çıkan psikolojinin bir “güven” duygusu olduğunu görmekteyiz. Çünkü çocuk, kendini ifade etmeye başladığı andan itibaren onu dinleyecek birinin olduğunu bilmek ister. Bu duygunun adı güvendir. Bu güven ekseninde sıcak bir atmosfer oluşturmak, aradaki samimiyet duygusu ile güzel bir bağ oluşturacaktır.
Sıcak İletişimin Ana Merkezi “Aile”dir.
Çocuklarla doğru iletişim için en uygun atmosfer ve iletişimin en güzel başlangıç yeri ailedir. Karşılıklı iletişim ve diyalogda sıcak ve güzel ortamın oluşturulması görevi ebeveynlere düşmektedir.
Belki burada kullanılması çok doğru olmayabilir ama bir atasözümüz der ki, “Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.” (1). Doğru kararlar verecek ve kendine yetebilecek ve özgüveni olacak bir çocuk için sıcak ortam iletişimi çok önemlidir. Çocuk bu ortamda cesaretlenerek kendine olan özgüvenini artıracaktır. Bu ortam bireylerin birbirlerine değer verdiklerini göstermektedir. Paylaşım değerlerinin arttığını ve zaman ayırdıklarını görebiliriz. Olumlu yönde bir iletişim seyrinde söz etmek mümkündür?
Geleceği Parlak Bir Çocuk İçin Rol Model Gerekli.
“İnsan bir başkasının gözünde, ona zaman ayırdığın kadar değerlidir.” (C.B.T) (2). Çocuğun örnek alacağı rol modeli bu anlamda ön planda olmaktadır.
Dinlemek saygıyı gerektirir!
İletmek için dinlemek; saygının en güzel ifade şekli çocuğu konuşurken sakin ve sükûnet içinde dinlemektir. Sonrasında gerektiği gibi cevaplamaktır. Dinlediğini göstermek amacıyla konuşmaları onaylamak gerekir. Bu bazen söz ile bazen de jest ve mimikler ile olabilir. “Değerli görmek, değer görmeye müsebbiptir.” C.B.T. (3).
Empati Ve Sempatiye Dikkat Edin!
“Eş duyum” ve “duygudaşlık” olarak ifade edilen empati, diğer yönüyle merhamet duygusunu daha fazla hissetmeyi de ortaya çıkarmaktadır. İnsan ilişkilerinin geliştiğini ve olumlu düşüncelerini hâkim olduğu hakikati ortaya çıkmaktadır.
Sempati ise, başka bir yaşam biçiminin sıkıntısına veya ihtiyacına karşı algı, anlayış ve tepki anlamına gelir (4).
Çocukların kendilerini bir başkasının yerine koymaları ve onlar gibi kendilerini hissetmeleri ve düşünmelerini isterken anne babaların önce kendilerini çocukların yerine koymaları çok yerinde bir mesaj olacaktır.
Anne Baba Arasındaki Konuşmalar Çok Önemli
Ebeveynlerin günlük yaşam koşullarına dair ve diğer özel konuşmalarına kadar bütün konuşmalarına çok dikkat etmeleri gerekir. Olumsuz tutum ve davranışlar, konuşmalar çocuğun yanında cereyan etmemelidir. Güzel konuşmalar, pozitif mesajlar çoğun kişilik gelişiminde önemli yer edecektir.
Sakin ve ılımlı davranmak çocukların kendilerini ifade etmesini sağlar
Ne kadar kızgın ya da haklı olunursa olunsun, çocuklarla yüksek sesle konuşulmamalı; sakin ve ılımlı davranılmalı ki, çocuklar kendilerini daha rahat ifade etsinler. Kendilerini rahat ifade eden çocukların toplum içinde kabul görmesi daha kolay olmaktadır.
İletişimde Sen ve Ben Dili Doğru Tercih midir?
İletişimde sen ve ben dilini çok dikkatli kullanmak gerekir. Sen dili daha suçlayıcı bir dili ifade ettiğinden, nezaket haline dönüştürmek gerekir.
Ben dili ise, daha çok kendini ifade etme olarak söylense de ego ve üstünlük ifadelerinde yer bulmaktadır.
Her iki dil de özenle kullanılmalıdır. Her iki dil biz diline dönüşmelidir. Bütünlük ve birliktelik ve aidiyet açısından gereklidir.
Çocuk Öğrendiğini Uygular…
Çocuk neyi yaşarsa onu hayatına alır ve karşı tarafa yansıtır. Yetiştiği ortam, aldığı kültür, aile davranışları gibi durumlar çocuklar üzerinde çok etkilidir. Nolte’nin yazdığı “çocuk neyi örenirse onu yaşar” (Nolte, 1975) sözleri burada tam yerini bulmaktadır (5).
Çocuğun Sorgulayıcı Sorular Sormasına Fırsat Verin!
Çocuğun soracağı her soruyu dikkate almalı ve sorgulamasına fırsat verilmelidir. Aksi takdirde çocuk içine kapanır ve utanmasına neden olur. Açık fikirli olması için yüreklendirici olunmalı. Eleştirmek yerine olumlu yönden bakmak fayda sağlayacaktır.
Duygusal Enerjinizi Çocuğunuza Saklayın
Günün bitiminde sizi heyecanla bekleyen çocuğunuz için ona yetecek enerji bırakın ve onunla az da olsa kaliteli verimli bir zaman geçirmeye çalışın.
En önemlisi duygusal olan enerjinizden ona da saklayın. Bu, çocuğunuzun yeni keşifler yapmasına düşünce ufkunun açılmasına fırsat verecektir. Ortak paylaşımlar yapacağınız vakitler ayarlamak çok yerinde olacaktır. Kitap okumak gibi…
Çocuğu Yapmak İstemediği Bir Şeye Zorlamayın
Çocuğunuz sizin isteğiniz bir şeyi yapmak istemiyorsa o konuda ısrarcı olmamak lazım. Eğer çocuğun lehine bir durum ise onu tatlı dil ile ikna yoluna gidilmeli, yoksa iletişimin kopmasına fırsat verecek bir davranışa girilmemelidir. Çocuklardan beklentileri çok ileri düzeyde tutmamak gerekir. Onların bir çocuk olduğu unutulmamalı ve kişilik gelişimi açısından onları oyun ile eğitmenin yoluna gidilmeli. Bu insanlık tarihi kadar eski bir uygulamadır. Eski toplumlarda ortaya çıkan masallar bunların güzel örnekleridir.
Devamlı “Beni seviyor musun?” diyen çocuğa açıklama yaparak cevap verin
Çocukların zaman zaman, bazen de devamlı “beni seviyor musun?”, “Ne kadar seviyorsun?” demelerine şahit olunur.
Bu durumda kısa cümle ile evet demenin doğru olmadığını, onun yerine çok sevdiğinizi ve nedenlerini sayarak bir nevi ispatlayarak ifade etmeye çalışın. Sizin gözünüzde ne kadar değerli ve ne kadar çok sevildiğini bilsin.
Kitabi çocuk yetiştirme modası uygun mudur?
En büyük hatalardan biridir “kitabi çocuk yetiştirmek”. Kitap olsun tabi ki. Çocuk ortak bir mirastır. Ancak, kalıtım ve genleri, kültürü, örf ve adetleri de unutmamak gerekir. Anne adaylarının elinde bir kitap ve kitaba göre tutum ve davranışlar takip etmek doğru bir yaklaşım olmayabilir.
Çocuğunuzun gelişim evrelerini iyi takip edin ve onlarla gereği kadar arkadaş olun
Çocuğun ilk 0-3 yılı ve ardından 3-6 yaş aralığı kişilik gelişimi ve karakter oluşumu açısından en kıymetli ve değerli yıllardır. Verebileceğiniz bütün güzellikleri bu süreç içinde sunmanız gerekir. Daha sonraki evrelerde de aynı şekilde yakın takipte olmak yerinde olacaktır. Zihinsel, ruhsal, duygusal, fiziksel gelişimlerini kolay takip etmek için çocukla samimi iletişimde olmak elzemdir.
Çocuğunuzun milli ve manevi duyguları yaşaması için fırsatlar oluşturun.
Dini ve milli değerlerin yükselmesi ve devam etmesi için bu duyguları yaşayarak yetişmesi gerekir. “Hiçbir baba çocuğuna güzel ahlâktan daha hayırlı bir miras bırakmamıştır.” (Tirmizî, Birr, 33). (6).
Burada öne çıkan bir durum da şudur: Marifetullah ilmi; yani Yüce Yaradan’ı bilmek ve O’nu tanımaktır. Bir çocuğun en doğal haklarından biri Allah’ı bütün isim ve sıfatları ile tanımasıdır. Bu ise anne babanın en önde gelen görevlerinden biridir. Kur’an’ı Kerim’de Yüce Rabbimiz “Oku; Yaratan Rabbinin adıyla!” buyuruyor.
Yeterince İlgi Ve Sevgi Gösterin
Çocukluk döneminde giderilmeyen sevgi sonradan verilemiyor. Her şey vaktinde güzeldir. İlgisiz ve sevgisiz yetişen çocuklar ile iletişim kurmak zordur. Azı ve çoğu her zaman zarardır. Azı ile eksik kalır, çoğu ile şımarabilir. Ortası karardır. Bir ebeveyn olarak çok sevebiliriz içimizden, ancak kararda kalınması yerinde olacaktır.
Takdir Edin Ve Yerinde Ödüllendirin
Çocuklarla Doğru İletişim için takdir etmenin önemi büyük. Takdir edilmek her insanoğlunun fıtratında var olan bir duygudur. Bunu çeşitli iltifat cümleleri ile süsleyerek sözlerinizle de yapabilirsiniz. Zaman zaman çeşitli küçük hediyeler ile de yapabilirsiniz. Yapamayacağınız sözü, yerine getiremeyeceğiniz vaadi ve alamayacağınız ödülü söylemeyin.
Sonuç: İletişim ve iletişim sorunları toplumsal bir sorundur.
Yaşanılan olayların temelinde yatan bir durumdur. Bu sorunları aşmanın yolu etkili ve doğru iletişimden geçmektedir. Erkek çocuk babanın, kız çocuk annesin aynasıdır. “Yap” demekten ziyade örnek olmanın en güzel ders olduğunu hepimiz az çok biliyoruz. Bunu yaşama aktarmak gerekiyor.
Çocukların geleceğin ebeveynleri olduğunu düşünerek; hoşgörü ortamında iş birliği içinde olunması, olayları anlamadan fevri davranılmaması gerekir.
Çocuklarla Doğru İletişim güven ortamında devam edebilir. Bireylerin ayakta kalabilmesi için akıl ve ruh sağlığının gerekliliği için doğru iletişim şarttır. Unutmayalım ki, şartsız ve kayıtsız sevgi sağlam iletişimin temelini oluşturur.
Kaynaklar:
1-Atasözleri (2001).
2-Dorothy Law Nolte (1975)
3-Kur’an’ı Kerim, Alak Suresi (1. Ayet)
4-Hadis, (Tirmizî, Birr, 33).
5-https://tr.wikipedia.org/wiki/Sempati
Cengiz B. TEĞİŞ / Araştırmacı- Eğitimci Yazar/ Yeni Eğitim Dergisi / cbahadir52@hotmail.com
1 Yorum